του Αθανάσιου Ε. Καραθανάση,
Ομότ. Καθηγητή Α.Π.Θ., Προέδρου Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών
Την παρελθούσα εβδομάδα επισκέφθηκε το Οικουμενικό Πατριαρχείο και είχε μακρά συνομιλία με τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο τον Α΄ ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων κ. Ν. Βούτσης. Μεταξύ των συζητηθέντων θεμάτων που απασχόλησαν τους δύο άνδρες ήταν και η Θεολογική Σχολή της Χάλκης, η οποία αποτελεί, άλλωστε, πλην των άλλων πολλών, ένα από τα αντικείμενα που τίθενται στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Συχνά-πυκνά η επαναλειτουργία της περιώνυμης αυτής Σχολής συζητείται και στους κύκλους του διεθνούς παράγοντος και δεν είναι λίγες φορές που αυτός συνιστά στην Τουρκική Δημοκρατία την επαναλειτουργία της. Πράγματι, το εν λόγω ζήτημα αφορά και το διεθνές δίκαιο, καθ’ όσον η Σχολή σταμάτησε να λειτουργεί τον Αύγουστο του 1971 με νόμο της Τουρκικής Δημοκρατίας που απαγόρευε την λειτουργία ιδιωτικών σχολών εντός της επικράτειάς της. Ασφαλώς είναι πολλοί οι φίλοι αναγνώστες της δημοκρατίας που την έχουν επισκεφθεί στον λόφο της Ελπίδος στο νησί Χάλκη των Πριγκηποννήσων, λουσμένη από το βυζαντινό φως του παρελθόντος και του παρόντος, όπου μιλούν ακόμη και τα άψυχα με φωνές μυστικές που βγαίνουν από το θρόισμα των πεύκων που περιτριγυρίζουν προστατευτικά την Σχολή. Και δεν είναι υπερβολή να λεχθεί ότι ο επισκέπτης αισθάνεται να είναι μεταξύ ουρανού και γης. Γύρω του, όπου και αν σταθεί αντικρύζει την θάλασσα και πέρα μακριά την Θράκη, την Βιθυνία, την Χαλκηδόνα και τα διπλανά από την Χάλκη Πριγκηπόννησα. Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης έχει την ευλογία να περιφρουρείται από την Μονή της Αγίας Τριάδας που αντάμα μαγεύουν από μακριά τον επισκέπτη, καθώς αυτός τις παρατηρεί επί του πλοίου βυθισμένες στο πράσινο αλλά και που αναφαίνονται θριαμβευτικά για να τον καλωσορίσουν. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο επέλεξε τον ευλογημένο αυτόν τόπο για να ιδρύσει την Θεολογική Σχολή επί της παλαιάς βυζαντινής μονής της Αγίας Τριάδος, άγνωστο πότε ιδρυθείσης, πάντως προ του 9ου αι. Η κακότητα των χρόνων προκάλεσε την ερήμωσή της, αλλά ανιδρύθηκε με φροντίδα του Πατριάρχου Γερμανού του Δ΄, που την επισκέφθηκε τον Σεπτέμβριο του 1842. Σημειωτέον ότι η Μονή είχε καταστραφεί και το 1821 όταν η Ρωμηοσύνη της Βασιλεύουσας επλήρωσε βαρύ φόρο αίματος σαν έφθασε εκεί η είδηση της Επανάστασης των Ελλήνων στον Μωρηά. Θρυλείται μάλιστα ότι η Μονή εβοήθησε ποικιλοτρόπως την Επανάσταση και εξ αυτού του λόγου δέχθηκε την μήνιν του τουρκικού όχλου. Ο Πατριάρχης Γερμανός Δ΄ φρόντισε για την πλήρη ανακαίνισή της και τον Σεπτέμβριο του 1844 ετέλεσε τα εγκαίνια της εκκλησίας. Την ίδια χρονιά άρχισε και η λειτουργία της Σχολής (Οκτώβριος 1844). Το κτήριό της αρχικά ήταν ξύλινο, θα έχει προσέξει, άλλωστε ο επισκέπτης των Πριγκηποννήσων ότι πολλές από τις κατοικίες τους είναι ξύλινες. Στο κτήριο αυτό υπήρχαν αίθουσες διδασκαλίας, δωμάτια για την στέγαση των καθηγητών και μαθητών, νοσοκομείο, γραφεία και το πατριαρχικόν διαμέρισμα. Ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια επισκευές ώσπου το μεσημέρι της 28 Ιουνίου 1894 καταστρεπτικός σεισμός μετέτρεψε το κτήριο σε ερείπια. Η θεία πρόνοια οδήγησε τον ευεργέτη του Γένους Παύλο Σκυλίτση Στεφάνοβικ να αναλάβει την δαπάνη ανεγέρσεως της Σχολής (1894-1896) και έτσι κτίσθηκε το περίλαμπρο σημερινό κτήριο, στο οποίο, με φροντίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, γίνονται οι αναγκαίες, ως τις μέρες μας, επισκευές. Λόγω της σπουδαιότητός του, από κάθε άποψη, του κτηρίου της Σχολής, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, επί πρυτανείας Ιω. Μυλόπουλου, εξεπόνησε με καθηγητές της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ ένα φιλόδοξο πρόγραμμα αναδείξεως της Σχολής και της Μονής προϋπολογισμού 4.000.000 ευρώ. Αναμένονται καλύτερες μέρες για την υλοποίησή του. Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο προ δεκαετίας και πλέον έχει αναλάβει την καταλογογράφηση της βαρύτιμης βιβλιοθήκης της Σχολής, μιας εκ των πλουσιοτέρων στην Ευρώπη, καθώς και την ψηφιοποίησή της. Μάλιστα ένα εκ των θεμάτων που συζήτησε ο Πρόεδρος της Βουλής κ. Ν. Βούτσης με τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο ήταν, πλην της επαναλειτουργίας της Σχολής, και η ανάδειξη της Βιβλιοθήκης της. που ομολογουμένως είναι ένα από τα λαμπρά ζώντα μνημεία της Βασιλεύουσας.
Η Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης στην μακρά στον χρόνο λειτουργία της προσέφερε μέγιστες υπηρεσίες όχι μόνον στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και στην θεολογική Επιστήμη, εκ του λόγου ότι επήνδρωσαν το ίδιο, την Ελλαδική Εκκλησία, τον Ελληνισμό της Διασποράς με διακεκριμένες προσωπικότητες. Η Σχολή στην ιστορική της πορεία (1844-1971) έζησε σε περιόδους γαλήνης και ηρεμίας, αλλά και γνώρισε τις μεγάλες κοινωνικές αναστατώσεις του 20ού αι. Έτσι στα γεγονότα της Επαναστάσεως των Μπολσεβίκων (1917) πολλοί αντιφρονούντες προς αυτήν λαϊκοί και κληρικοί ηύραν καταφύγιο στην Χάλκη. Στα γεγονότα του Σεπτεμβρίου 1955, οπότε η ρωμέικη ομογένεια υπέστη πολλά και τραγικά, ο τουρκικός όχλος επέδραμε και στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης, και είναι συγκινητικό που οι φοιτητές της έκρυψαν πολύτιμες εικόνες, εκκλησιαστικά σκεύη και ό,τι πολύτιμο θεωρούσαν σε ασφαλή μέρη, Και με κίνδυνο της ζωής τους.
Η επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου Ερντογάν στην χώρα μας ίσως δώσει στην ελληνική πλευρά την ευκαιρία του αιτήματος επαναλειτουργίας της Σχολής. Ωστόσο αυτό από ετών συνδέεται με την νομιμοποίηση από μέρους μας, των ψευτομουφτήδων της Δυτικής Θράκης που καθοδηγούνται από την Άγκυρα. Η κυβέρνησή μας με νομοθετική ρύθμιση προτείνει την κατάργηση της σαρίας, που κατά το ισλαμικό δίκαιο, αποτελεί δικαστική αρμοδιότητα των νόμιμων μουφτήδων, ρύθμιση που νομιμοποιεί αυτόματα τους ψευτομουφτήδες που κατά συνέπειαν θα παίρνουν οδηγίες από την Άγκυρα και όχι από το Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας ως μέχρι σήμερα συμβαίνει. Ελπίζουμε ότι οι δικηγορικοί σύλλογοι της Θράκης μας θα συμβουλέψουν σωστά τον Υπουργό μας κ. Κ. Γαβρόγλου, Κωνσταντινουπολίτη την καταγωγή.
*Τα κείμενα αποτελούν απόψεις του υπογράφοντος και όχι απαραίτητα και της εκπομπής.
Ο Αθανάσιος Καραθανάσης εμφανίστηκε στο επεισόδιο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ – Μέρος Β της Χαράς Θεού. Μπορείτε να το παρακολουθήσετε το ΕΔΩ
